De armoede stijgt in ons land, maar de signalen hierover bereiken niet altijd de betreffende consulenten bij de gemeente. Daarnaast is een deel van de inwoners in Nederland voor hun bestaanszekerheid afhankelijk van een steeds complexer stelsel van sociale zekerheid met verschillende vormen van ondersteuning. Vaak werken de consulenten die de Participatiewet, de Wet maatschappelijke ondersteuning en de Jeugdwet uitvoeren nog onvoldoende samen. “We moeten meer doen om onze inwoners te bereiken en op een andere manier naar casussen gaan kijken”, stelt Mariëlle Altena, Teammanager Sociaal Domein bij de Gemeente Dronten.

Inwoners moeten centraal komen te staan in plaats van enkel de regels of de regeling. Maar hiervoor is een veranderende houding voor ambtenaren vereist. “Er moeten door onze inkomensconsulenten meer ‘keukentafelgesprekken’ worden gevoerd in plaats van af te wachten totdat mensen zelf aankloppen bij ons loket. We moeten echt beter gaan begrijpen hoe de leefwereld van iemand in de bijstand eruit ziet, hoe het werkelijk met ze gaat en wat er in hen omgaat. Vervolgens kunnen we samen op zoek naar de hulp die past bij de behoefte van de inwoner en de oplossing voor de problemen die er zijn.”

Omdat je die omslag niet met een dagje training bereikt, koos de gemeente Dronten voor het opleidingsprogramma Methodisch maatwerk Sociaal Domein, dat Wyzer Academie op maat heeft samengesteld. Dit programma ging in maart van start en loopt tot november 2023. Vier inkomensconsulenten en twee boa’s nemen op vrijwillige basis deel aan het programma.

Hoe zijn jullie uitgekomen bij Wyzer Academie?

“Ik heb Wyzer Academie benaderd nadat ik online een artikel had gelezen over een soortgelijke opleiding die de Gemeente Amsterdam had gevolgd. De geïnterviewde projectleider was heel enthousiast over het opleidingsprogramma. Ik ben daar gaan praten en werd meteen enthousiast. Bovendien ken ik de voorloper van Wyzer Academie goed en weet ik dat het met de kwaliteit van de opleidingen goed zit en dat ze maatwerk bieden. Het is heel prettig dat de opleiding exact op onze wensen en behoeften wordt aangepast. Elke lesdag en de leerlijnen – praktijkopdrachten gekoppeld aan het programma – worden in overleg voorbereid en na afloop geëvalueerd. We finetunen voortdurend. Dat is een heel prettige manier van samenwerken.”

Wat was precies de opleidingsbehoefte binnen jouw team?

“Een mensgerichte aanpak en het bieden van maatwerk en een integrale oplossing waarbij meerdere afdelingen of partijen samenwerken, wordt steeds belangrijker binnen de overheid. Hier wil Dronten uiteraard ook graag stappen in zetten. Onze gemeente is, onder aanvoering van Wethouder Peter Duvekot, bezig om verschillende nieuwe dingen in te zetten op dit vlak. Ons motto is niet voor niets ‘Dronten geeft je de ruimte’. Dat geldt niet alleen voor onze inwoners en de buitenruimte, maar ook voor binnen voor onze medewerkers. Daarbij verkennen we de randen van de wet. We moeten meer de nieuwsgierigheid en menselijke interesse vooropzetten in plaats van enkel rechtmatigheid.”

Wat is er nodig om maatwerk te kunnen leveren binnen het sociaal domein?

“Om een integrale aanpak te kunnen realiseren, waarbij de klant en zijn ondersteuningsvraag centraal staat, moet mensen een oplossing geboden worden die bij hun situatie past. Naast goede inhoudelijk kennis zijn hiervoor ook bepaalde vaardigheden nodig. De deelnemers leren hoe ze de inwoners van Dronten met een proactieve houding advies en ondersteuning kunnen bieden. Maar ook hoe ze goed kunnen luisteren en maatwerk kunnen bieden. Veel van onze medewerkers hebben een juridische achtergrond en zijn gewend om vanuit dit juridische kader te denken en kijken soms toch op een bepaalde manier naar mensen die in de bijstand zitten. We moeten meer toe naar een ‘de meeste mensen deugen’-blik. Het is zaak om het vertrouwen in de overheid te repareren. Door de Toeslagenaffaire staan we met 10-0 achter. Ik snap echt dat mensen sceptisch zijn geworden.”

“De houding van de deelnemers is echt veranderd
en ze zijn ontzettend enthousiast!”

Hoe zag het opleidingsprogramma er precies uit?

“De opleiding is opgebouwd uit vijf fysieke lesdagen, die zijn gekoppeld aan een online leerlijn via het leerplatform EigenWyzer. Hierin staan voorbereidende opdrachten en e-learnings die zijn verweven met de praktijk en de opleiding. Ook zijn er drie intervisiemomenten en het traject wordt afgesloten met een eindpresentatie waarin de deelnemers de doorgemaakte ontwikkeling aan elkaar presenteren. De dagen worden met tussenpauze aangeboden over een periode van enkele maanden, zodat je de opgedane kennis, vaardigheden en opdrachten kunt toepassen in de praktijk.

Zaken die aan bod komen tijdens deze opleiding zijn allereerst houding en gedrag. Om de functie van Consulent nieuwe stijl goed uit te kunnen voeren en klanten te kunnen helpen beginnen we bij de basis, jij als persoon. Wie ben jij in relatie tot je klant? Wat motiveert je? Welke kennis en kunde heb je in huis en wat zijn je valkuilen en je belemmerende en stimulerende overtuigingen? Veranderen vergt een goede analyse van je eigen (voor)oordelen en gedrag in relatie tot de klant.

Daarnaast trainen de deelnemers verschillende technieken op het gebied van communicatie en beïnvloedingsvaardigheid, waarbij gekeken wordt naar welke ondersteuning klanten nodig hebben. De cursisten oefenen met elkaar en met een trainingsacteur en ze gaan aan de slag met het voeren van een intakegesprek. Vervolgens gaan de deelnemers oefenen met het inzetten van de sociale kaart en diverse instrumenten, waarbij de Doorbraakmethode aan bod komt. Het volgende element dat aan bod komt is regievoering: hoe realiseer ik samen met de klant en de samenwerkingspartners een passende oplossing? En tot slot leren ze de gemaakte afspraken vast te leggen in het Plan van Aanpak en het maken van rapportages op basis van een eigen casus.”

Wat vinden de deelnemers van de opleiding?

“Ze zijn er ontzettend enthousiast over en vinden eigenlijk dat iedereen binnen hun team de opleiding zou moeten doen. Ze waren heel positief over de trainers. Ik liep wel eens langs tijdens een trainingsdag en dan zag ik alleen maar blije gezichten. Ze kregen op een hele positieve manier een spiegel voorgehouden, wat leidde tot nieuwe inzichten en gedragsverandering. Ook over de sessie met de acteur waren ze heel enthousiast.”

Wat heeft de opleiding de Gemeente Dronten tot nu toe opgeleverd? En krijgt het ook een vervolg?

“Ik zie nu al terug dat de deelnemers de mens centraler zetten. Er is vaker overleg over casussen en ze verplaatsen zich beter in de doelgroep. Hun houding is echt veranderd. Het is ook een hechte groep geworden. Ik hoop op een olievlek binnen de organisatie. Mogelijk gaan meer mensen de training volgen. We willen dit thema vasthouden en in ieder geval vervolgen met coaching en een coördinator die mensgericht werken als speerpunt heeft. Iedereen die bij de gemeente werkt zou zich beter moeten verplaatsen in de persoon tegenover je, want hoe zou je het zelf vinden als je als nummertje wordt behandeld? De lijfspreuk van de wethouder is: “Kan ik het aan mijn moeder uitleggen?”