Het personeelstekort bij gemeenten is een groeiend probleem. Als er niets verandert, loopt de gemeentelijke dienstverlening vast. In vrijwel alle functiegebieden blijft het een uitdaging om de openstaande vacatures in te vullen, zo blijkt uit de Personeelsmonitor Gemeenten 2023 van het A&O fonds Gemeenten. Uit diezelfde monitor blijkt dat vorig jaar ongeveer 16% van de grote gemeenten aangaf dat hun vacatures moeilijk te vervullen zijn. Externe inhuur biedt in veel gevallen uitkomst.
Groeiend takenpakket
Ondanks dat de personeelsbezetting vorig jaar licht is toegenomen, blijft dit onvoldoende om de werkdruk en het groeiende takenpakket van gemeenten te verlichten. Gemeenten houden zich met steeds meer complexe onderwerpen bezig die veel aandacht en middelen vereisen. Denk maar aan de uitvoering van de energietransitie, de groeiende vraag naar woningen en de druk op beschikbare ruimte, en de jeugdzorg en het sociaal domein. Maar gemeenten staan ook voor grote uitdagingen bij de opvang van asielzoekers en migranten het digitaliseren van diensten en het omgaan met de daarbij horende beveiligingsrisico’s. “Deze dossiers vereisen vaak een langdurige aanpak, samenwerking met verschillende instanties en organisaties, en het afwegen van complexe belangen van betrokken partijen én een goede communicatie”, licht Toon Papelard toe.
Grote vergrijzing
Wat de situatie bij gemeenten extra uitdagend maakt, is de relatief grote vergrijzing van het personeelsbestand. Een aanzienlijk aantal medewerkers gaat binnen tien jaar met pensioen. Daarnaast is de instroom en het behoud van jong talent vaak problematisch. Slechts 12% van de gemeentelijke medewerkers is jonger dan 35 jaar, terwijl dit landelijk gemiddeld 36% is. “Voor veel gemeenten is het uitdagend om jongere werknemers aan te trekken en te behouden”, aldus Toon.
Er zijn in feite drie manieren om met de groeiende personeelskrapte bij gemeenten om te gaan. Vaak vragen die om rigoureuze aanpassingen. Toon: “We moeten met elkaar meer werken, langer werken en ook de verwachtingen bijstellen. Alle drie zijn lastig gezien de beweging van de samenleving. Daarom is het belangrijk om te blijven zoeken naar een andere oplossingen, zoals intersectorale arbeidsmobiliteit.”
Verschil met zij-instroom
Bij intersectorale arbeidsmobiliteit stappen werknemers in hetzelfde vakgebied over tussen verschillende sectoren. Dit is iets anders dan zij-instroom, dat specifiek gericht is op het vervullen van beroepsspecifieke functies, waarbij aanvullende inhoudelijke scholing en begeleiding noodzakelijk is.
“Bij intersectorale arbeidsmobiliteit blijf je in principe hetzelfde beroep uitoefenen, maar ga je werken in een andere sector. Bijvoorbeeld een ICT-specialist die van een techbedrijf overstapt naar een functie bij de gemeente om digitale transformatieprojecten te leiden, of een financieel specialist die overstapt van een bank naar de financiële afdeling van een gemeente”, verduidelijkt Toon. Hij ziet vooral kansen weggelegd voor communicatiespecialisten, HR-professionals, financiële experts, IT’ers en inkopers.
Nieuwe perspectieven, kennis en vaardigheden
Het werven van talent uit andere sectoren biedt – naast het vergroten van de vijver met talent – ook andere grote voordelen voor gemeenten. “Werknemers uit andere sectoren brengen nieuwe perspectieven, kennis en vaardigheden met zich mee. Denk aan iemand met een achtergrond in de commerciële sector die nieuwe inzichten kan bieden op het gebied van klantgerichtheid en efficiëntie. Dit kan gemeenten helpen hun processen beter in te richten en de dienstverlening te verbeteren”, licht Toon toe.
“Werknemers uit andere sectoren
brengen nieuwe perspectieven,
kennis en vaardigheden met zich mee.”
Daarnaast kan inbreng van mensen uit andere sectoren de flexibiliteit en het innovatievermogen van gemeenten vergroten en de creativiteit aanwakkeren. Ook dat leidt tot een betere dienstverlening, efficiëntere werkmethoden en betere gedragen oplossingen. Last but not least brengt het werven van professionals uit andere sectoren ook kostenbesparingen met zich mee. “Bij gemeenten worden momenteel veel vacatures ingevuld door zzp’ers, tegen aanzienlijke uurtarieven. Bij sommige gemeenten bestaat maar liefst 40 tot 45% van het personeelsbestand uit inhuur. Zelfs als je switchers via een detavast-constructie inhuurt, is het op de middellange termijn nog altijd goedkoper dan de huidige aanpak.
Wat moet er gebeuren?
Als medewerkers uit andere sectoren zo’n waardevolle aanvulling zijn voor een gemeente, waarom gebeurt dit nu nog te weinig? Dat heeft volgens Toon meerdere redenen. “Gemeenten kampen nog altijd met een imagoprobleem als werkgever. Nog te vaak bestaat het beeld van een trage bureaucratische organisatie met weinig doorgroeimogelijkheden. Terwijl werken bij de gemeente ook zoveel voordelen biedt. Die moeten meer naar voren komen. Daarnaast mag de gemeente ook met een andere bril naar talent gaan kijken. Werkervaring bij een gemeente is nog heel vaak een selectiecriterium. Dan haken mensen uit andere sectoren natuurlijk al af.”
Gezocht: lef en visie
De huidige krapte op de arbeidsmarkt zal naar verwachting aanhouden en vormt de nieuwe realiteit. Dit vraagt volgens Toon om een transformatie, waarbij er soms lastige keuzes gemaakt moeten worden. “Intersectoraal werven vergt lef en visie, zowel van leidinggevenden en HR-professionals als van kandidaten. Je moet buiten je comfortzone treden. Leidinggevenden en HR-professionals moeten bereid zijn om risico’s te nemen en te investeren in nieuw talent, terwijl kandidaten de uitdaging moeten aangaan om zich aan te passen aan een nieuwe en soms veeleisende werkomgeving.”
“Intersectoraal werven vergt lef en visie, zowel van leidinggevenden en HR-professionals als van kandidaten. Je moet buiten je comfortzone treden.”
Door deze uitdagingen te overwinnen, kunnen switchers profiteren van een baan waarmee ze impact kunnen maken met een breed takenpakket en veelzijdigheid in een stabiele werkomgeving. Gemeenten profiteren op hun beurt van een diverser personeelsbestand en nieuwe, innovatieve inzichten die bijdragen aan een betere dienstverlening.
